بسیاری از غواصان تصور می کنند که سیلندر های غواصی با اکسیژن خالص پر می شوند. در حقیقت بیشتر غواصان از هوای طبیعی یا خشک برای تنفس زیر آب استفاده می کنند. گاز ها و مخلوط های گازی دیگری نیز می توانند در غواصی مورد استفاده قرار گیرند. می خواهیم نگاهی به این مخلوط ها و گاز ها و موارد استفاده آن ها داشته باشیم.
هوا:
همانطور که اشاره کردیم هوا بیشترین مصرف را در سیلندر های غواصی دارد. این مخلوط معمولا از حدود 21 درصد اکسیژن و 79 درصد نیتروژن تشکیل شده است. اصلی ترین دلیل استفاده از هوا در غواصی ارزان بودن و دردسترس بودن این مخلوط است. با این وجود حضور نیتروژن در این مخلوط سبب سرگیجه و بی حالی نیتروژنی می شود که به همین دلیل عمق ایمن برای استفاده از هوا 40 متر می باشد. اگر شما با سیلندر هوا بیشتر از 54 متر در آب پایین برویدفشار جزیی اکسیژن افزایش پیدا کرده و و همچنین به حالت سمی تبدیل می شود و سبب بی حسی و تشنج می شود. با توجه به این موضوع بیشترین عمق قابل استفاده برای سیلندر های هوا عمق 66.2 متر خواهد بود. اما زمانی که غواصان بخواند پایین تر از عمق 66 متر بروند یا زمان بیشتری در زیر آب حضور داشته باشند باید از چه گازی برای تنفس استفاده کنند؟ در این نقطه است که سایر مخلوط های گازی وارد عمل می شوند.
نیتروکس:
دومین گاز( مخلوط گازی) رایج مورد استفاده در غواصی بعد از هوا نیتروکس می باشد. ترکیب در صد این گاز متفاوت از هوا بوده و میزان اکسیژندر آن بیشتر از هوا است. میزان اکسیژن مخلوط نیتروکس می تواند از 22 تا 40 درصد متغییر باشد. رایج ترین نوع نیتروکس معمولا حاوی 32 یا 36 درصد اکسیژن است که به نام های EAN32 و EAN36شناخته می شوند. میزان کمتر نیتروژن به غواص اجازه می دهد زمان بیشتری را در زیر آب سپری کند با این وجود به دلیل غلظت بیشتر اکسیژن در این مخلوط غواص نمی تواند به اندازه ی عمقی مخلوط هوا اجازه ی پیشروی را می داد، در آب پیشروی کند. به دلیل ویژگی های این مخلوط، از آن برای غواصی های مداوم در عمق کم استفاده می شود.
باید توجه داشت برای استفاده از نیتروکس باید غواص آموزش ویژه را دیده باشد و یک آنالایزر برای تعیین ترکیب درصد اکسیژن به همراه داشته باشد تا میزان درست ترکیب را مورد استفاده قرار دهد. باید توجه داشت اگر میزان اکسیژن کمی از مقدار توصیه شده برای هر کار انحراف داشته باشد خطرات قابل توجهی را برای غواص ممکن است ایجاد کند.
تریمیکس و هلیوکس( Trimix and Heliox)
تریمیکس نام مخلوطی است که در آن اکسیژن و نیتروژن و یک گاز بی اثر مانند هلیوم وجود دارد. استفاده از این گاز به متخصصان غواصی اجازه ی رفتن به اعماق و گذشتن از محدوده غواصی تفریحی را می دهد. سه نوع اصلی از این مخلوط های گازی وجود دارد:
- نورمومیکسNormomix: این مخلوط ها حاوی 21 درصد اکسیژن می باشد و بالانس آن را مخلوط یک گاز نجیب و نیتروژن تشکیل می دهد.
- هایپومیکسHypomix : میزان اکسیژن در این مخلوط کمتر از 21 درصد بوده و برای غواصی در اعماق مناسب می باشد ولی این گاز برای تنفس در سطح مناسب نیست و غواص باید از یک گاز دیگر قبل از رسیدن سطح یا برای رسیدن به اعماق به با اصطلاح گاز مسافرتی استفاده کند.
- هایپرومیکس hypromix: مخلوط گازی حاوی بیش از 21 درصد اکسیژن که با این این مخلوط نمی توان در عمق هایی که با هوا می توان غواصی کرد، غواصی نمود.
جز سوم رایج در مخلوط های تریمیکس را هلیوم تشکیل می دهد دلیل استفاده از این گاز عدم امکان بی حسی و بیهوشی در اعماق نسبت به نیتروژن است. دلیل دیگر استفاده از هلیوم سبک تر بودن و کم حجم تر بودن آن است که سبب می شود تنظیم کننده های جریان در اعماق آب کارکرد مناسب تری داشته باشند.
هلیوکسHeliox
یکی دیگر از مخلوط های گازی پایه هلیوم، هلیوکس است. این مخلوط موارد استفاده ای مانند تریمیکس را دارد و فقط در دنیای غواصی حرفه ای از آن استفاده می شود. در کل دلیل استفاده از هلیوکس و تریمیکس این است که با این گاز ها می توان در عمق 400 پایی زیر آب با ضریب ایمنی بالا و به صورت روتین غواصی کرد. هلیوم نسبت به سایر گاز ها قیمت بالاتری دارد و استفاده از آن در مخلوط هلیوکس سبب بالا رفتن قیمت این مخلوط گازی می شود. نکته ی دیگری که در مصرف مخلوط هلیوکس باید به ان اشاره کرد این است که با مصرف این گاز احتمال ایجاد Hypotermia یا کاهش شدید دمای بدن بالا می رود. نکته ی قابل اشاره در مورد مخلوط هلیوکس این است که با توجه به سبک تر بودن این گاز دم و باز دم هلیوم نسبت به هیدروژن میزان بیشتر گاز را مصرف خواهد کرد که در نتیجه مصرف این گاز نسبت به گاز های حاوی نیتروژن بیشتر خواهد بود.
اکسیژن:
اکسیژن جز اساسی در تمامی مخلوط های گازی و گاز های تنفسی است. در حقیقت تنها عنصر فعال متابولیکی در این گاز هاست. اما آیا این گاز به صورت خالص قابل استفاده در غواصی است؟ پاسخ مثبت است ولی از اکسیژن به صورت خالص به ندرت در غواصی استفاده می شود. همان طور که به آن اشاره شد اکسیژن در عمق های بالا 190 پا در خون حالت سمی ایجاد می کند، زمانی که فشار جزیی آن به مرحله ی خطرناک نزدیک می شود. اکسیژن خالص در عمق 6 پایی در خون ایجاد حالت سمی می کند پس فقط در زمان های قابل استفاده است که غواصان حرفه ای برای کاهش فشار در این عمق توقفمی کنند. به دلیل مخاطرات احتمالی اکسیژن( واکنش پذیری بالای آن) باید تجهیزات مناسب با آن مورد استفاده قرار گیرد. مورد دیگر استفاده از اکسیژن خالص برای زمان هایی است که غواص تجربه نزدیک به غرق شدگی داشته و نیاز به احیا دارد.
